Archeologen hebben in Jeruzalem een zeldzaam en bijzonder oud amulet ontdekt dat onze kijk op lezen en schrijven in de oudheid zomaar eens flink kan wijzigen.
“Het zegel, gemaakt van zwarte steen, is een van de mooiste die ooit tijdens opgravingen in het oude Jeruzalem gevonden zijn,” aldus Yuval Baruch en Navot Rom, projectleiders bij de Israel Antiquities Authority (IAA). Ik las het afgelopen week in de Volkskrant en dacht meteen: wat een verhaal!
Het bijzondere artefact werd gevonden in de Davidson Archeologische Tuin, tijdens een gezamenlijke opgraving van de IAA en de City of David Foundation, aldus Times of Israel. Het voorwerp dateert van ongeveer 2.700 jaar geleden — daarmee een van de oudste vondsten van het afgelopen decennium in Israël.
Je ziet direct dat het zegel belangrijk was: op het kleine steentje staat in paleo-Hebreeuwse tekens gegraveerd: “Le Yeho’ezer ben Hosh’ayahu” — oftewel: “Voor Yeho’ezer, zoon van Hosh’ayahu”. Kenners vermoeden dat deze namen verwijzen naar twee invloedrijke mannen, actief tussen de tiende en zesde eeuw voor Christus. Het opschrift werd in spiegelschrift uitgekerfd — zodat het in wasafdrukken leesbaar zou zijn.
Ook is er een minuscuul gaatje zichtbaar, waardoor het zegel aan een koord of ketting om de hals gedragen kon worden.
Volgens experts was het dan ook veel meer dan alleen een gebruiksvoorwerp — het zegel was eigendom van een hoge functionaris van het Koninkrijk Juda, die er niet alleen zijn documenten mee verzegelde, maar het waarschijnlijk ook droeg als beschermend amulet.
Bijzonder detail: het steentje bevat een afbeelding van een gevleugelde figuur. De stijl doet erg denken aan de Assyrische kunst, niet gek — want de Assyriërs heersten in die tijd over Juda.
“Dit is echt een zeldzame én opvallende vondst,” legt IAA-archeoloog en assyrioloog dr. Filip Vukosavovic uit. “Nooit eerder werd een gevleugelde ‘genie’ — een soort beschermende magische geest — ontdekt in Israëlische én regionale archeologie.” Het is een scoor waar het Allard Pierson Museum in Amsterdam jaloers op zou zijn.
Hij voegt toe: “Dergelijke gevleugelde wezens kenden de mensen destijds vooral van de Neo-Assyrische kunst uit de negende tot zevende eeuw v. Chr. Ze golden toen als soort beschermdemonen.”
Dit zegel kan dus symbool hebben gestaan voor het gezag en de status van de drager. De combinatie van de uiterst verfijnde afbeelding met een wat slordiger gegraveerd opschrift doet vermoeden dat de tekst pas later werd toegevoegd.
Archeologen denken dat het sieraad oorspronkelijk eigendom was van “een man genaamd Hosh’ayahu” — vermoedelijk de genoemde hoge ambtenaar in Juda. Na diens dood erfde zoon Yeho’ezer het zegel en voegde zijn eigen naam toe, om zo de “magische kracht van het amulet en het aanzien van zijn vader voort te zetten.”
Eén aspect maakt deze vondst extra boeiend: het wijst erop dat elementair lezen en schrijven flink wat wijder verspreid was dan altijd werd aangenomen.
“Het heersende beeld is dat alleen de elite kon lezen en schrijven, maar dit artefact vertelt een ander verhaal,” aldus Baruch. “Kennelijk beheersten ook doorsnee mensen, in elk geval voor de handel, destijds de basis van schrift en taal.”
