Een mysterieus kraterlandschap in Siberië, bekend als de Batagaika-krater, groeit in rap tempo—en sneller dan experts voor mogelijk hielden. Door klimaatverandering komt niet alleen het lokale ecosysteem onder druk te staan, maar nemen ook mondiale zorgen toe.
Dit bizarre natuurfenomeen, in de ijzige Yana Hooglanden, beslaat inmiddels zo’n 80 hectare. U kunt het duidelijk zien op recente satellietbeelden die zelfs vanuit de ruimte indruk maken. Als u ooit via Google Earth poolgebieden heeft bekeken: de kans is groot dat u de grillige contouren van deze zogenoemde ‘Poort naar de Hel’ al bent tegengekomen.
Hoe ontstond deze siberische kloof eigenlijk?
De krater werd voor het eerst opgemerkt in 1991. Sindsdien is hij in zowel breedte als diepte toegenomen. De oorzaak: opwarmend klimaat. Doordat de permafrost—de altijd bevroren bodem—smelt, zakt de aarde in en ontstaan er gigantische slumps of verzakkingen.
Wetenschap in actie: de nieuwste inzichten
In een studie, gepubliceerd in Geomorphology, reconstrueerden glacioloog Alexander Kizjakov en zijn team met laboratoriumonderzoek en veldgegevens uit 2019 en 2023 een 3D-model van het smeltproces. Wat opvalt: de krater reikt nu tot 91 meter diep. Er is nauwelijks nog ruimte om dieper de grond in te zakken—het bedrock ligt nu al bloot.
Maar het groeitempo blijft onverminderd hoog. Volgens het onderzoek groeit deze zogenaamde retrogressieve dooiverzakking (RTS) elk jaar met zo’n miljoen kubieke meter aan volume. Dat is ongeveer hetzelfde als vier keer het Rotterdamse Depot Boijmans Van Beuningen aan grond per jaar!
Gevolgen voor het ecosysteem (en het klimaat)
De Batagaika-krater is allesbehalve onschuldig. De rivier de Batagay, vlak naast het gebied, ziet steeds meer oever verdwijnen door de afkalving. Planten en dieren moeten zich aanpassen—of vertrekken. Maar er speelt meer. Doordat waardevolle stoffen, ooit eeuwenlang ingevroren, nu vrijkomen, ontsnappen grote hoeveelheden broeikasgassen.
Kizjakov’s team schat dat er jaarlijks nu al 4.000 tot 5.000 ton organisch koolstof uit de permafrost vrijkomt—een cijfer dat elk jaar verder stijgt. In lokale Facebookgroepen is het onderwerp inmiddels ‘hot topic’—yup, zelfs in het ijzige oosten van Rusland.
Wetenschappelijke consensus: onverwachte groei maar geen verrassing
Nikita Tananaev van het Melnikov Permafrost Instituut in Jakutsk volgt de mega-krater al jaren, maar verbaast zich nauwelijks over het nieuwe groeitempo. In een interview met Atlas Obscura: “Het klimaat ter plaatse is de afgelopen jaren alleen maar extremer geworden, dus de snelle uitbreiding is logisch.” Inderdaad: de afgelopen jaren lagen de temperaturen hier ruim boven het lokale gemiddelde.
Wat betekent dit voor u?
- Binnenlandse effecten: Meer erosie en veranderde biodiversiteit in het noordoosten van Rusland.
- Wereldwijd: Extra broeikasgasuitstoot versnelt klimaatverandering, dus ook Nederland voelt uiteindelijk de gevolgen.
- Wauw-feit: De Batagaika-krater groeit sneller dan veel Nederlandse plassen ooit ontstaan zijn. En dat alleen door smeltend ijs.
Het is een confronterend voorbeeld van wat er gebeurt wanneer lokale natuur en globaal klimaat elkaar tegenkomen. We houden de Batagaika-krater in de gaten—het zou zomaar kunnen dat hij over tien jaar nog veel groter is dan nu. Op zoek naar meer fascinerende natuurfenomenen? Bekijk zeker eens de satellietbeelden van het Markermeer—zelfs dichter bij huis zijn de gevolgen van klimaatverandering zichtbaar.
