Op een ogenschijnlijk doodnormale dag tijdens tuinwerkzaamheden bij het Paleis van de Uniate-bisschoppen in Chełm stuitten arbeiders op iets wat een echte nachtmerrie doet verbleken. Tussen de wortels kwamen twee skeletten van kinderen tevoorschijn, zorgvuldig begraven — maar op een manier die elke ervaren archeoloog meteen kippenvel bezorgt. De vondst heropent de discussie over een grimmig hoofdstuk uit de Poolse middeleeuwen: het bijgeloof rondom ‘vampieren’ en demonen.
Waarom werden deze kinderen als vampiers behandeld?
Het archeologisch team onder leiding van dr. Stanisław Gołub, verbonden aan het Lubelskie Voivodschap, bevestigt: “Alles wijst op klassieke anti-vampier rituelen.” Geen sprookje dus, maar harde middeleeuwse realiteit. De opmerkelijke rustplaats — afgezonderd van bekende begraafplaatsen, geen kist, geen sierlijke ornamenten — was specifiek bedoeld om te voorkomen dat de kinderen zouden ’terugkeren’.
Ongewone begraafpraktijken in beeld
- Onthefd — één kind was onthoofd, de schedel verwijderd
- Met het gezicht naar beneden begraven, stenen boven op de romp
- Begraven in gipsgrond, oost-west georiënteerd
- Geen kist, geen traditionele grafgiften
- Paalkuilen rond het graf, mogelijk om op ‘te letten’ of de doden echt bleven liggen
Vanaf de 13e eeuw heerste er in grote delen van Europa een ware angst voor revenanten — mensen die na hun dood zouden herrijzen en het dorp bang zouden maken. Als iemand een beetje ‘anders’ was of plotseling stierf, was de conclusie snel getrokken: vampier! De remedies waren gruwelijk eenvoudig — het lichaam controleren, onthoofden of verzegelen met zware stenen.
De lokale context: Poolse bijgeloofpraktijken
Het gebied rond Chełm kent nog steeds veel oude verhalen over nachtbrakers en demonen, vergelijkbaar met onze eigen sagen rond de Witte Wieven of ‘de Zwarte Hond’ in Drenthe. Destijds, zonder tv of internet, was een sterk verhaal al snel wijdverspreid — zeker als het de oorzaak van ziektes of misoogsten kon verklaren. Volgens dr. Gołub moeten we niet vergeten dat achter elk ‘vampiergraf’ vaak vooral angst, onwetendheid en pure overlevingsdrang schuilgingen.
Wat vertelt het onderzoek?
Nieuwe technieken, zoals isotopenanalyse van de botten, kunnen hopelijk duidelijk maken wie deze kinderen waren en waarom ze als risicovol werden gezien. Misschien hadden ze tekenen van TBC, wat in die tijd vaak als duivels werd beschouwd. Ook opvallend: men gebruikte blijkbaar dit afgelegen stuk grond vaker voor heimelijke, niet-gedocumenteerde begrafenissen.
Middeleeuws bijgeloof versus moderne wetenschap
We mogen het morbide aspect niet uit het oog verliezen, maar het past in een bredere Europese trend. Ook in oost-Nederland en Vlaanderen zijn anti-vampierpraktijken archeologisch aangetoond. Bij ons kent men bijvoorbeeld het gebruik van bakstenen in de mond van het skelet; in Hongarije stak men ijzeren staven in het lichaam. Het Poolse voorbeeld sluit hierbij naadloos aan.
Waarom fascineert dit ons nog steeds?
Eerlijk is eerlijk — ook anno 2025 blijven we gefascineerd door het griezelige, het bizarre en het donkere verleden. Misschien juist omdat we onszelf er graag van overtuigen dat bijgeloof nu niet meer zoveel macht heeft. Toch erkennen we bij elke nieuwe vondst: angst voor het onbekende is van alle tijden. Of je nu langs een Amsterdams kerkhof loopt of in Chełm — elke regio heeft zijn eigen verhalen (en skeletten).
Wat kunnen we ermee in het dagelijks leven?
- Gebruik deze kennis als gespreksstof (bijvoorbeeld tijdens een rondleiding in het Rijksmuseum van Oudheden)
- Bekijk lokale begraafplaatsen met een nieuwe blik — wie weet wat er onder je voeten ligt?
- Volg het onderzoek vanuit Lublin; nieuwe DNA-technieken leveren bijna elk jaar verrassende inzichten op
De moraal? Oordelen over het verleden is makkelijk, maar echte nieuwsgierigheid — daar draait archeologie om. En wie weet, misschien ligt er ook in jouw dorp nog een verhaal te wachten op ontdekking. een vergeten baksteen in een graf, een vreemd ritueel — het verleden is dichterbij dan je denkt.
