Stel je voor: wetenschap die leest als een modern sprookje. Een team onderzoekers heeft een parasiet ‘wakker gekust’ die maar liefst 46.000 jaar diepgevroren was in de ijskoude Siberische permafrost. Dit is geen fictie, maar het resultaat van geavanceerd onderzoek dat zo uit de Volkskrant, Nu.nl of zelfs het NEMO-lab zou kunnen komen.
Teruggevonden tussen het ijs: een slapende rondworm
In een publicatie in PLOS Genetics onthullen wetenschappers dat ze – via koolstofdatering – een minuscule nematode (beter bekend als rondworm) ontdekten uit de late Pleistoceen-periode. dus, deze diertjes zwommen letterlijk rond terwijl er nog mammoeten leefden in Noord-Nederland.
Professor Teymuras Kurzchalia, een van de hoofdonderzoekers van het Max Planck Instituut, zegt het treffend: “Deze worm maakt nu kans op een vermelding in het Guinness Book of Records — wat een prestatie, zo lang overleven in bevroren toestand had niemand voor mogelijk gehouden.”
Cryptobiose: diepvriesmodus voor het leven
Het bijzondere aan deze nematoden is hun vermogen tot ‘cryptobiose’. Dit betekent dat hun stofwisseling, voortplanting en zelfs beweging volledig stilligt wanneer de leefomgeving te extreem wordt. Zie het als een biologische pauzeknop – in feite slapen ze zo diep, dat er letterlijk millennia voorbij kunnen gaan.
Ontwaakt na duizenden jaren
Onderzoekster Anastasia Shatilovich ontdekte in 2018 twee van deze ‘slapers’ in het Siberische ijs. Deze nam ze terug naar het lab, waar een groep biologen de wormen voorzichtig ontdooide en ze met wat water en voeding activeerde. Voor veel onderzoekers hét wow-moment: ineens weer beweging in leven dat 46.000 jaar heeft stilgelegen.
Dr. Philipp Schiffer van de Universiteit van Keulen verwoordde het bij Reuters: “Het is fascinerend – je ziet ineens dieren kruipen die al leefden voordat Stonehenge bestond.”
Geologische tijdschalen – en evolutie met ballen
Tot nu toe dacht men dat rondwormen maximaal veertig jaar in cryptobiose konden overleven. Onderzoek van plantenresten – het laatste voedsel van deze wormen – toonde aan dat sommige tot 46.000 jaar teruggingen. een feitje voor in de pubquiz: dit soort overlevingsstrategieën maken dat onzichtbare organismen aan het lange eind trekken.
- Genetisch onderzoek wees uit dat het ging om Panagrolaimus kolymaensis – tot voor kort als uitgestorven beschouwd
- Uit ruim 300 onderzochte stalen Siberisch permafrost werden slechts enkele volwassen exemplaren teruggevonden. Toevalstreffer? Misschien, of toch Darwin die glimlacht.
Waarom deze ontdekking ons raakt in 2025
De aarde ondergaat extreme veranderingen en deze wormen laten zien wat aanpassingsvermogen werkelijk betekent. “Door hun genoom te vergelijken kunnen we veel leren over evolutie en het beschermen van bedreigde soorten,” zegt Schiffer. Wie weet — kennis die ooit kan helpen om kwetsbare dieren in Nederland, zoals de korenwolf of grote modderkruiper, te redden.
- Langdurige levensvatbaarheid kan herstel van ogenschijnlijk uitgestorven soorten mogelijk maken
- Wetenschappers konden inmiddels 100 nieuwe generaties van deze soort opkweken – een beetje Jurassic Park, maar dan met minuscule wormen
De ‘slapende schoonheden’ van het Arctisch gebied: praktische lessen
Deze ontdekking reikt verder dan alleen wormen. We bekijken evolutie anders: generaties kunnen duizenden jaren overslaan. En wie weet wat nog meer wakker gekust kan worden als de permafrost smelt? Als u ooit sceptisch was over het nut van basisbiologie, is dit het moment om er toch weer naar te kijken – soms komt de toekomst letterlijk uit het verleden gekropen.
Wat u hiervan kunt meenemen (en wat niet)
- Extreem leven vraagt om extreme oplossingen – toepassing in natuurbehoud en misschien, ooit, het terugbrengen van verdwenen soorten
- Leren van cryptobiose: het kan zelfs inzichten geven in medische cryopreservatie of het bewaren van erfgoed
- Dit verhaal delen? Absoluut – het is niet elke dag dat je buurman hoort over een 46.000 jaar oude reanimatie!
Wie weet is de volgende grote vondst wel vlak bij huis – onder het Friese veen of tussen de modder in de Biesbosch. Wetenschap blijft verrassen – zelfs met een klein beetje typfout 😉
