De Vela-pulsar – ooit gewoon een van de vele fascinerende objecten aan de kosmische horizon – heeft wetenschappers in 2025 compleet verrast. Recent sloeg deze dode ster onze planeet met een energiegolf zó krachtig, dat zelfs doorgewinterde astrofysici er nog niet bij kunnen.
Vela-pulsar: wanneer een ster dat ‘uit is’, toch nog huizenhoog uitbarst
Middenin het universum, ergens ver voorbij het alledaagse rumoer van Amstelveen en Dordrecht, draait de Vela-pulsar zijn rondjes. We hebben het hier over een neutronenster: wat overblijft wanneer een ster explodeert tot supernova. NASA bevestigt – en sterrenkundigen bij de Radboud Universiteit zijn het er roerend mee eens – dat dergelijke pulsars normaal gesproken geen direct gevaar vormen voor ons mensen.
Wat gebeurde er precies?
- In januari 2025 mat de High Energy Stereoscopic System (HESS) telescoop in Namibië een uitbarsting die alle voorgaande records verpulverde.
- De Vela-pulsar straalde op die dag met een energie van meer dan 20 biljoen elektronvolt (!)
- Ter vergelijking: gangbare pulsars blijven meestal onder de 10 miljard EV, volgens Space.com
Zelfs de beroemde Crab Pulsar – ooit dé publiekslieveling – kwam ‘maar’ tot 1 biljoen elektronvolt, en die zit ruim 6.000 lichtjaar van ons vandaan.
Zo krachtig, dat de theorieën niet meer kloppen
“Dit resultaat daagt al onze kennis over pulsars uit. We moeten onze voorstelling van deze natuurlijke deeltjesversnellers herzien,” aldus Arache Djannati-Atai, hoofdonderzoeker aan het Astrophysical & Cosmology Lab in Parijs. Christo Venter (North-West University, Zuid-Afrika) voegt toe: “Deze flits was tweehonderd keer sterker dan alles wat we eerder van Vela zagen.”
Met een doorsnede van slechts 20 kilometer draait Vela als een waanzinnige tol, maar haar energieniveau van afgelopen evenement lag nergens ‘binnen de bandbreedte’.
Waarom is dit zo’n big deal?
Pulsars staan bekend als interstellaire vuurtorens: hun elektromagnetische stralen zijn vanaf de aarde waarneembaar, soms zo regelmatig als NS-treinen op een goede dag. Maar de strategie waarmee ze zulke enorme energiegolven voortbrengen? Onderzoekers zitten voorlopig met hun handen in het haar – geen standaard theorie biedt nog uitkomst.
- Bestaande theorieën stellen dat de straling via elektronen in de magneetmantel van de ster ontstaat.
- Nieuw vermoeden: Vela gooit mogelijk zijn deeltjes buiten deze bekende ‘zone’ – of er zijn ongekende magnetische velden in het spel.
Wat betekent dit voor toekomstige sterrenkunde?
Wetenschappers hopen dat Vela’s uitbarsting de deur opent naar een moderne kijk op neutronensterren – en misschien zelfs op zwarte gaten, aldus Djannati-Ataï. De plannen voor volgend jaar zijn ambitieus: kijken of Vela nóg krachtiger gammaflitsen afgeeft, en speuren naar vergelijkbare ‘powerhouses’ in onze melkweg.
Een nuchter detail voor de liefhebbers: pulsars als deze zijn zó compact dat een eetlepel Vela theoretisch net zo zwaar is als de hele Vaalserberg. En dat maakt de fascinatie voor deze mysterieuze lichtbaken alleen maar groter. Wie weet wat we volgend jaar uit de kosmos op ons dak krijgen?
