Een boek mag men nooit op zijn omslag beoordelen — behalve als die omslag, opmerkelijk genoeg, van menselijke huid gemaakt is.
De Harvard Universiteit heeft aangekondigd dat het de boekenkaft, gemaakt van de huid van een overleden vrouw, heeft verwijderd van het 19e-eeuwse werk “Des Destinées de l’Ame” in hun bibliotheekcollectie.
Volgens de universiteit “horen menselijke resten niet langer thuis in de Harvard-bibliotheek, gezien het ethisch beladen en gevoelige verleden rond het boek en zijn herkomst.” Dat is te lezen in een officiële verklaring op hun website.
Het boek zelf — geschreven door de Franse romancier Arsène Houssay — betekent letterlijk “Bestemmingen van de Ziel” en bevindt zich al sinds 1934 in de collectie van Harvard.
De eerste eigenaar van het boek, de Franse arts dr. Ludovic Bouland, zou het boek hebben gebonden met huid afkomstig van een onbekende vrouwelijke patiënt, zonder haar toestemming. Bizar, maar helaas niet ongebruikelijk in die tijd.
“De bibliotheek doet nu aanvullend onderzoek naar de herkomst van het boek, dr. Bouland en de anonieme patiënte,” meldt de universiteit, “en overlegt hierover met deskundigen binnen Harvard en Franse autoriteiten om een respectvolle bestemming voor de menselijke resten te bepalen.”
Tot voor kort was het boek nog gewoon in te zien, zolang men erom vroeg — een vreemde gedachte als je bedenkt wat er daadwerkelijk in de kast lag.
Volgens verhalen zouden studenten die in de stacks van de Houghton Library werkten, vroeger werden ‘geïntroduceerd’ door hen onverwachts het boek te laten ophalen — zonder op voorhand te verklappen dat er menselijke resten in verwerkt waren. Welkom bij Harvard, zullen we maar zeggen.
In een recente Q&A noemde Tom Hyry, archivaris van de Houghton Library, het besluit “een uitzonderlijke situatie die vraagt om zorgvuldigheid en menselijkheid”.
“Het diepste probleem is dat een arts een overleden persoon als object zag — niet als mens. Zonder toestemming een stukje huid verwijderen en verwerken in een boek, vervolgens eeuwenlang door vele handen laten gaan… Die huid verdient nu eindelijk rust,” aldus Hyry.
Pas na DNA-testen in 2014 werd officieel bevestigd dat de kaft inderdaad van menselijke huid was gemaakt. Destijds reageerde Harvard opvallend luchtig in de media — iets wat nu niet meer denkbaar zou zijn.
“Goed nieuws voor liefhebbers van antropodermische bibliopegie, bibliofielen en… tja, zelfs kannibalen,” grapte de universiteit ooit.
Inmiddels heeft Harvard zich openlijk verontschuldigd voor de “sensationele, morbide toon” van destijds. “Wij bieden ons oprechte excuus aan voor het gebrek aan respect rondom het beheer van het boek, waardoor de menselijke waardigheid onvoldoende centraal stond”, vertelde Hyry in een recent interview.
Een ongemakkelijk hoofdstuk — afsluiten met respect
De kwestie onderstreept hoe belangrijk het is om historisch erfgoed kritisch te blijven beoordelen. wat ooit als ‘wetenschappelijke curiositeit’ werd gezien, voelt in 2025 vooral respectloos tegenover de persoon die ooit een leven leidde — wie zij ook was.
- Heeft u zelf bijzondere boeken of voorwerpen met een gevoelig verleden? Het kan nuttig zijn herkomst en betekenis te (laten) onderzoeken.
- Harvard consulteert nu experts in Frankrijk — wellicht volgt daarmee een trend voor musea en bibliotheken wereldwijd om actiever om te gaan met ethisch beladen collecties.
- En wie benieuwd is welk ander ongewoon cultureel erfgoed in Nederlandse collecties zit: check bijvoorbeeld de Museumkaart en ontdek zelf!
Het dossier rond “Des Destinées de l’Ame” is — na bijna 200 jaar — eindelijk toe aan een waardige afsluiting. Laten we hopen dat dát de nieuwe standaard wordt voor boeken waar meer onder de kaft schuilt dan papier alleen.
