Het beroemde ‘Heilige Graal’-scheepswrak, dat naar schatting maar liefst 16 miljard euro waard is, staat nu mogelijk op het punt om uit de diepten bij Colombia te worden opgegraven. Archeologen zijn razend benieuwd — en niet alleen vanwege het goud, maar vooral vanwege de onschatbare historische waarde.
Het verhaal achter San José: Spaanse trots, Colombiaanse schat
Voor wie er niet dagelijks in duikt: de San José was de parel van Spanje’s schattenvloot. In 1708 zonk het 40 meter lange schip na een zeeslag vlak bij het eiland Barú bij Cartagena, midden in de Spaans-Engelse oorlog. Eeuwenlang bleef het onvindbaar, tot een team het wrak in 2015 lokaliseerde — sindsdien staat de zaak op scherp in zowel Madrid als Bogotá.
De schat die het schip aan boord had — enorme hoeveelheden smaragden, goud en zilver — werd onlangs weer in het nieuws geschat op ruim 16 miljard euro. Geen wonder dat heel wat partijen hun zinnen hebben gezet op het wrak: Spanje claimt het bezit, Colombia sowieso, en zelfs Boliviaanse inheemse gemeenschappen en een Amerikaans bergingsbedrijf willen er een graantje van meepikken.
Bergen? Ja, maar vooral voor de wetenschap
“We zien de San José niet als schat, maar als bron van kennis,” zegt lhena Caicedo van het Colombiaanse Instituut voor Antropologie en Geschiedenis — een instelling waar je in Nederland eigenlijk weinig van hoort. Volgens onderzoekers hopen ze antwoorden te krijgen op vragen over de Spaanse overheersing en de rol van Latijns-Amerika in de 18e eeuw. Het schip zou nergens veiliger tot zijn recht komen dan in een museum, vinden zij.
Ongekende technische uitdaging
Een schip uit tropisch water bergen? Dat is nog vrijwel nooit gebeurd. De klus wordt bijzonder riskant: het wrak is al ruim 300 jaar oud, volledig onder water, en lag op het moment van zinken in brand. Sommige delen zouden broos kunnen zijn als wafels: aanraken — uit elkaar vallen.
Bovendien: het wrak ligt minstens 600 meter diep — veel te diep voor duikers. Het Colombiaanse leger werkt ondertussen aan robots die vernuftiger zijn dan wat je bij de haven van Rotterdam tegenkomt. Deze onderwatervoertuigen moeten begin dit jaar alvast kleine voorwerpen omhoog halen. De eerste ‘proefopgraving’ kost direct al 4,2 miljoen euro, zo meldt de Colombiaanse pers (en laten we eerlijk zijn: geld speelde hier altijd een rol).
Wat kunnen we verwachten als het wrak omhoog komt?
- Stukken goud en zilveren munten — die zijn eerder op camerabeelden gezien
- Smaragden, keramiek uit Spanje, wapens, kanonnen
- Misschien unieke persoonlijke bezittingen van bemanningsleden
Of alles in goede staat boven water komt, weet niemand. De overgang van zeebodem naar de buitenlucht — zuurstof, temperatuur — kan fataal zijn voor de objecten. Maar onderzoekers hopen vooral nieuwe inzichten te krijgen: van het dagelijkse leven aan boord tot geheime handelsroutes. Het is niet voor niets dat deze operatie de duurste onderwaterexpeditie ooit dreigt te worden.
Wie krijgt uiteindelijk de schat?
Internationale ruzie over het eigenaarschap loopt al jaren. Spanje wil het schip omdat het Spaans eigendom was. Bolivia betoogt dat hun voorouders de schatten voor de Spanjaarden delfden. Een Amerikaans bedrijf beweert al in 1981 de locatie te hebben gegeven aan de Colombianen en eist alsnog een deel van de opbrengst. In 2011 gaf een rechter in de VS Colombia officieel gelijk, maar dat zal vast niet het laatste woord zijn.
Wat betekent dit voor Nederland?
Ook hier in Nederland worden archeologen enthousiast. Vergelijk het met onze vondsten uit de Waddenzee, maar dan op mondiale schaal. Mocht u de komende tijd in Rotterdam over de Erasmusbrug fietsen: stel je voor, onder de Maas een wrak bomvol schatten uit de Gouden Eeuw… Het lijkt onvoorstelbaar, maar in Colombia is het nu realiteit.
Eén ding is zeker: dit verhaal gaat de geschiedenisboeken in
Of het nu om goud, cultuur of rauwe nieuwsgierigheid draait — de berging van de San José kan wereldwijd het besef aanscherpen hoeveel er nog onontdekt is op de zeebodem. Misschien inspireert het zelfs nieuwe generaties wetenschappers hier aan de VU of bij Naturalis. Zodra iets boven water komt, delen we het uiteraard direct op onze website.
Dus houd de nieuws-feeds in de gaten — dit krijgt gegarandeerd nog een staartje.
