Heeft u ooit het gevoel dat u helemaal uitgeput bent, zonder dat u een stap aan boord van een vliegtuig hebt gezet? U bent niet alleen — en het is geen toeval.
Wat is interne jetlag eigenlijk?
Jetlag kennen de meeste Nederlanders wel: na een vlucht naar Bali of New York raakt uw biologische klok ontregeld. U voelt zich moe, misschien zelfs prikkelbaar, slapen lukt slecht — logisch als uw lichaam nog denkt dat het midden in de nacht is.
Maar in 2025 waarschuwen wetenschappers uit Sydney voor een minder bekend fenomeen: interne jetlag. Uit onderzoek onder jonge Australiërs die hulp zochten voor mentale problemen, blijkt dat sommige mensen symptomen van jetlag ervaren — zonder ooit een trekdrop op Schiphol gegeten te hebben.
De klok in uw lijf: wie stuurt wat aan?
Joanne Carpenter van de University of Sydney somt de hoofdrolspelers op: kerntemperatuur, melatonine en cortisol. Dit trio regelt uw dagelijkse ritme — van wakker tot slapen. En normaal gesproken zijn ze perfect op elkaar afgesteld.
In het onderzoek slikten de deelnemers zelfs een meetcapsule die continu de lichaamstemperatuur bijhield. Daarbij werden melatonine- en cortisolwaarden gemeten voor en na het slapen. Best vooruitstrevend voor 2025 — alsof je FitBit een abonnement op de huisarts heeft.
Wie had last van interne jetlag?
- 23% van jonge mensen met mentale klachten had duidelijke verstoringen in hun interne ritme. Niet één, maar minstens twee van de drie ‘klokken’ liepen uit sync.
- Er deden 69 jongeren mee met mentale problemen, naast een controlegroep van 19 gezonde leeftijdgenoten.
- Zelfs in die gezonde groep zat iemand bij wie de klok niet helemaal lekker liep — maar de verstoring was veel minder uitgesproken.
Wat betekent dat voor psychisch welzijn?
‘Interne jetlag’ lijkt op de verstoring van uw ritme bij nachtdiensten of na een lange reis, stelt Carpenter — alleen dan zonder Schipholstress. Vooral tieners zijn vatbaar: hun lichaam schuift slaap sowieso al op, en bij sommige jongeren raakt het hele ritme in de war. Hierdoor kan somberheid of zelfs een depressie verergeren.
De onderzoekers vonden een verband tussen sterkere depressieve klachten en een lichaamstemperatuur die ‘te vroeg’ liep ten opzichte van slaap en hormonale ritmes. En dat na maar één nacht meten — hoeveel zou er nog misgaan als je wekenlang ontregeld slaapt?
Kleine studie, grote vragen
Oké, het onderzoek was kleinschalig. Slechts één slaapcyclus werd vastgelegd, en bij een handjevol mensen. Maar zo’n pilot is wél vernieuwend — want nooit eerder werden lichaamstemperatuur, melatonine en cortisol gecombineerd onderzocht bij jongeren met psychische klachten.
Het roept nieuwe vragen op: kunnen behandelaars met therapie, lichttherapie of simpele aanpassingen aan het slaapritme écht verschil maken? Nog lang niet alles is bewezen — maar wie uit eigen ervaring weet hoe belangrijk slapen is, snapt het belang.
Praktische tips: hoe houdt u uw biologische klok op koers?
- Vaste bedtijden: Ga zoveel mogelijk rond dezelfde tijd naar bed en sta op tijd op — zelfs als de kroegen in de Pijp nog zo gezellig zijn.
- Licht = wakker: Gebruik helder daglicht (of desnoods een wake-up light), zeker ’s ochtends.
- Blauwe schermen uit: Probeer uw telefoon en laptop minstens een uur voor het slapen weg te leggen. Lastig? Misschien even Funda scrollen, maar serieus — het helpt.
- Beweging overdag: Maak een ommetje. Desnoods dwars door een typisch Hollandse regenbui.
De toekomst: behandelen we straks depressie via de biologische klok?
Meer onderzoek is nodig, zeker bij grotere groepen en gedurende langere periodes. Maar voor veel Nederlanders met mentale klachten zou een simpele ‘herstart’ van het dag-nachtritme wel eens pure winst kunnen opleveren.
Misschien niet dé oplossing voor iedereen — maar in een tijd waarin stress, schermen en krappe huurwoningen ons slaapritme onder druk zetten, kunnen kleine aanpassingen een groot verschil maken.
Dus: bent u somber, moe of gewoon uit balans? Kijk eens kritisch naar uw eigen klok. Uw hoofd zal u dankbaar zijn.
