U heeft ongetwijfeld ooit steen, papier, schaar gespeeld: wie mag het laatste stuk pizza, of wie moet als eerste de vaatwasser inruimen — met dit simpele spelletje maken we al generaties lang kleine én grote beslissingen iets minder lastig.
Wat minder mensen weten: deze alledaagse kinderfavoriet kende ooit een veel prikkelender oorsprong dan je zou verwachten. Het onschuldige handenwapperen dat wij kennen, zat in de 18e eeuw namelijk vol dubbele bodems.
De Ierse historica en podcaster Katie Charlwood bracht het internet in 2025 opnieuw in rep en roer met haar opvallende ontdekking: “Steen, papier, schaar was oorspronkelijk een seksueel voorspelspel in Japanse bordelen”, vertelde ze onlangs aan haar bijna 400.000 volgers op TikTok.
Van drankspel naar erotische strijd
De wortels van steen, papier, schaar gaan volgens Charlwood nog verder terug. Het begon als Sansukumi-Ken, een Chinees drinkspel, en groeide in Japanse ‘amusement quarters’ uit tot een geliefd tijdverdrijf — niet alleen om mee te gokken, maar ook als humoristisch voorspel in bordelen.
De Japanse cultuurwetenschappers Sepp Linhart en Sabine Frühstück schreven hier al in 1998 over in hun boek “The Culture of Japan as Seen Through Its Leisure”. Daarin staat dat wat wij nu als “Janken” kennen, sinds minstens 1700 werd gespeeld in Edo’s nachtleven — en het was beslist niet altijd even braaf.
- In de Edo-periode was steen, papier, schaar een favoriet tijdverdrijf in uitgaanswijken
- Volwassenen gebruikten het als lichtvoetig voorspel bij drankspelletjes
- Pas later werd “Jankenpon” populair onder kinderen en gezinnen
Waarom ‘schaar’ ineens pikant werd
Charlwood onthulde daarnaast een verrassend detail: in bepaalde varianten van het spel moest iedere verliezer een kledingstuk uittrekken, een soort Japanse voorloper van strip poker. Vooral de ‘schaar’ handbeweging kreeg zo een letterlijke betekenis: het wegknippen van kleding, in plaats van een onschuldige overwinning op papier.
Hoe een taboe uitgroeide tot familietraditie
Dat het ooit een ondeugend drankspel was, betekent overigens niet dat u voortaan met opgetrokken wenkbrauwen naar de volgende potje hoeft te kijken. Zoals zoveel tradities, veranderde Jankenpon geleidelijk van steegje naar speelplaats en werd het een neutraal familiespel voor jong en oud.
@whodidwhatnowpod
Steen, papier, schaar… zo simpel lijkt het, maar de geschiedenis is verbazingwekkend rijk.
Bronnen:
– Linhart, Sepp (1998) The Culture of Japan as Seen through Its Leisure
– Swab, Katherine (2015) A Cultural History of Rock Paper Scissors
– Ditmore, Melissa Hope (2006) Encyclopedia of prostitutie en sekswerk
– Becker, J. E. De (2007) The nightless city: geisha- en courtisaneleven in oud-Tokio
#geschiedenis #janken #bordelen
Krijgt uw volgende steen, papier, schaar potje een pikant randje?
Uiteraard blijft het voor kinderen gewoon een handig beslisspel, maar het tikje ondeugd uit Japans verleden geeft het toch wat extra charme. Zelf betrapte ik me er laatst nog op dat ik bij een vriendschappelijk duel met collega’s in de binnenstad van Utrecht meteen aan deze anekdote dacht — gek hoe verhalen reizen.
Dus: mocht u ooit een lichte blos zien bij het spelletje aan de keukentafel, nu weet u waarom… Zelfs de eenvoudigste tradities kennen soms de meest onverwachte wortels.
En zeg nou zelf — wie wint er vanavond: steen, papier, schaar?
