Bijna vijf eeuwen lang heeft een verrassende ontdekking onopgemerkt op het plafond van de Sixtijnse Kapel gewacht. Volgens nieuwe onderzoeken zou Maria Magdalena – een van de bekendste discipelen van Christus – al die tijd “verborgen in het zicht” zijn geweest in Michelangelo’s beroemde fresco, Het Laatste Oordeel.
Het baanbrekende inzicht komt van de Italiaanse restaurateur Sara Penco. Zij onthult haar bevindingen deze week in het boek Maria Magdalena in Michelangelo’s Oordeel, waarmee ze menig kunstliefhebber in binnen- en buitenland aan het denken zet.
“Ik ben er rotsvast van overtuigd dat dit Maria Magdalena is,” vertelde Penco tijdens een kunstconferentie in Rome. Ze baseert zich op jarenlange bestudering van renaissance- en barokkunst. Haar argumenten klinken verrassend logisch – ik moest er persoonlijk even twee keer naar kijken.
Wie is de mysterieuze vrouw in Het Laatste Oordeel?
Penco wijst op een specifieke figuur in de rechterhoek van het reusachtige fresco, dat tussen 1536 en 1541 werd geschilderd op het altaar van de Sixtijnse Kapel in Vaticaanstad. Daar prijkte jarenlang stilletjes een blonde vrouw, gekleed in een geel gewaad, die innig een kruis kust dat gedragen wordt door een naakte man – doorgaans geïnterpreteerd als Jezus Christus.
Met meer dan 300 figuren op het magistrale werk kan niemand je kwalijk nemen als deze vrouw je nooit eerder is opgevallen. Toch springen een paar kenmerken direct in het oog: de serene blik, de bijzondere positie aan de rand – en vooral de opvallende intimiteit tussen haar, het hout en het kruis.
- Het kruis lijkt direct naar haar gericht
- Haar plek is opvallend prominent – niet zomaar een bijrol
- De gele jurk en het blonde haar waren in die tijd iconografisch verbonden aan Maria Magdalena
Zoals Penco zelf zegt: “Het is alsof de drager van het kruis – waarschijnlijk Jezus – zich heel bewust tot haar wendt, los van de rest van de compositie.”
Waarom zou Michelangelo haar verstoppen?
Michelangelo stond bekend als een meester met diepgaande kennis van het Bijbelverhaal én het kerkelijke klimaat van zijn tijd. Volgens Penco is het ondenkbaar dat hij zo’n centrale discipel als Maria Magdalena per ongeluk over het hoofd zou hebben gezien. Sterker nog, op het dominante altaar, waar elke penseelstreek betekenisvol is, moest “iets missen.”
“Michelangelo was niet alleen een virtuoos schilder, maar ook zeer belezen. Hij kende de kerkpolitiek door en door. Je mist gewoon een schakel als zij er niet is,” aldus Penco. Voor velen een echt eyeopener — en misschien wel een oplossing voor een eeuwenoud mysterie.
Steun van experts en nieuwe inzichten
Penco’s hypothese krijgt ondertussen steun uit gerenommeerde hoek: Professor Yvonne Dohna Schlobitten (Gregoriana Universiteit, Rome) schrijft in het voorwoord van Penco’s boek dat “iconografie en theologie in Penco’s visie samensmelten: de vrouw die het kruis kust speelt een onmisbare rol, zelfs als ze aan de rand van het doek staat.”
Voor kenners is Maria Magdalena trouwens veel meer dan alleen “de zondares” die ze eeuwenlang werd genoemd. Ze was getuige van Jezus’ kruisiging, stond bij zijn graf en speelde als boodschapper van de opstanding een hoofdrol in talloze Bijbelse verhalen.
Welke geheimen houdt Michelangelo nog meer verborgen?
Dit is trouwens niet het enige ‘geheime’ detail dat recent in Michelangelo’s werken werd ontdekt. Nieuw onderzoek toont zelfs aan dat op een plafondfresco van de Sixtijnse Kapel een vrouw te zien is die vecht tegen borstkanker — destijds een ongekend taboe.
Waarom doet deze ontdekking ertoe?
Voor liefhebbers van kunsthistorie en cultuur uit Nederland heeft deze vondst een eenvoudige boodschap: soms liggen de grootste geheimen voor onze neus. Volgende keer dat u door een museum wandelt – of even binnenwipt bij het Rijks of Museum Boijmans – kijkt u misschien net iets langer naar de details aan de randen van een doek. Daar wonen soms de spannendste verhalen.
Dus, wie weet duikt Maria Magdalena de komende jaren niet alleen opnieuw op in Rome, maar misschien zelfs ergens verstopt op een schilderij in Amsterdam of Haarlem. De kunstwereld blijft ontdekken — en dat maakt het zo bijzonder.
