Archeologen hebben de oudste fysieke vorm van lippenstift ooit ontdekt in het zuidoosten van Iran. Wie had gedacht dat juist daar, waar make-up decennialang in de ban was, zo’n vondst uit de oudheid gedaan zou worden?
Het gaat om een handgesneden stenen flesje, gemaakt van chloriet, met een kleine opening aan de bovenkant — ideaal om de inhoud eruit te halen. Dankzij koolstofdatering weten we nu dat het flesje stamt uit de periode tussen 1936 v.Chr. en 1687 v.Chr. Dit Bronze Tijdperk-kunstwerk werd waarschijnlijk met een kwastje aangebracht.
Vorige maand onderzochten experts het dieprode schoonheidsproduct en publiceerden ze hun resultaten in Scientific Reports.
Wat maakt deze lippenstift zo bijzonder?
Volgens Massimo Vidale, een van de zeven wetenschappers achter het onderzoek, gaat het niet om een vaste stick zoals we die nu kennen, maar om lipverf — een soort poeder dat in de tijd waarschijnlijk nat werd gemaakt voor gebruik.
Het kruidige flesje is ongeveer 5 centimeter hoog en ruim 2 centimeter breed — een mini-versie van de hedendaagse lippenstifthuls die we allemaal herkennen uit tassen of jaszakken. door de vorm — die lijkt op een stukje riet — is het handig vast te houden en makkelijk mee te nemen.
“Destijds gebruikte men gewone rietstengels als houder, maar dit flesje was juist gemaakt van een luxe steensoort,” liet Vidale weten aan The Washington Post.
Een toevallige vondst door extreme regenval
Het bijzondere flesje werd al in 2001 gevonden, nadat een overstroming een eeuwenoud grafveld bij de Halil-rivier in de Iraanse provincie Kerman blootlegde. Zonder deze natuurramp hadden we misschien nu nog niet geweten van het bestaan van deze make-up uit de bronstijd.
Het flesje is waarschijnlijk gebruikt door de Jiroft-cultuur, een vergeten beschaving uit het Bronzen Tijdperk. Pas toen het water zich terugtrok, kwamen archeologen deze schat op het spoor.
Kijkje in het verleden door de inhoud van de tube
Vidale’s team onderzocht de korrelige inhoud van het antieke flesje. Door de tijd — meer dan 3.700 jaar drogen — was de lipverf veranderd in een soort poeder. Met microscopen zagen onderzoekers donkere pigmenten die duidden op een intens rode kleur.
Extra onderzoek met een elektronenmicroscoop liet zien dat de samenstelling bestond uit bekende ingrediënten: plantaardige olie, was, en zelfs hars — nét als veel lippenstiften anno 2025. Maar ook hematiet werd aangetroffen, een mineraal dat vanwege de bloedrode tint zijn naam dankt aan het Griekse “haima”, dat bloed betekent.
“Eigenlijk exact wat je verwacht in een hedendaagse lippenstift,” vat Vidale het samen.
Verboden vrucht: make-up in Iran
Ironisch genoeg werd lipstick — een al 5.500 jaar oud schoonheidsproduct — uitgerekend in Iran gevonden. Dit is het land waar na de islamitische revolutie van 1979 beautyproducten hard werden verboden. Pas jaren later werd make-up mondjesmaat toegestaan: alleen vrouwen buiten de overheid en studenten in de medische sector mochten kleur op hun lippen dragen.
Overigens is het niet helemaal duidelijk wie deze lippenstift ooit gebruikte. Was het onderdeel van een begrafenisritueel van de Jiroft-cultuur? Waren cosmetica destijds net zo’n belangrijk persoonlijk bezit als nu — of kregen de overledenen simpelweg hun meest waardevolle bezittingen mee het graf in?
Lessen uit het verleden
Ook in 2025 blijven archeologen zich verbazen over hoeveel overeenkomsten er zijn tussen oude en moderne samenlevingen. Steden als Rotterdam of Amsterdam verschillen in essentie niet zo veel van de hiërarchische stadstaten van de Bronstijd.
Dit soort vondsten laten zien: onze drang om mooi te zijn is tijdloos. Of je nu een student aan de Erasmus Universiteit bent, in de Bijenkorf shopt of in een koffiebar aan de gracht zit met net een nieuwe lipstick van HEMA — schoonheid was, is en blijft overal belangrijk.
