In de natuur geldt voor bijna ieder wezen hetzelfde stramien: geboren worden, ouder worden — en dan uiteindelijk afscheid nemen. Maar af en toe steekt een diersoort daar verrassend eigenwijs de tentakels tussen. Misschien associeert u het alleen met sciencefiction, maar nu is het pure wetenschap geworden.
Niet meer alleen: de ‘onsterfelijke’ familie groeit
Iedereen die wel eens het nieuws over ‘onsterfelijke kwallen’ (Turritopsis dohrnii) heeft gelezen, weet dat sommige kwallensoorten in staat zijn om hun verouderingsproces compleet om te keren. Maar wat blijkt — de kamkwal (Mnemiopsis leidyi), een oude bekende van de Noordzee, blijkt óók een ticket terug in de tijd te bezitten.
De toevallige ontdekking in Noorwegen
Onderzoekers aan de Universiteit van Bergen dachten eerst dat er per ongeluk een larve in het aquarium van een volwassen kamkwal was beland. Maar na wat speurwerk beseften ze dat hun volwassen dier zichzelf terug had getoverd tot pril larvestadium — bizar! (En ja, dat is echt zo gebeurd — we hebben de publicatie zelfs gecheckt bij Proceedings of the National Academy of Sciences.)
Hoe ver reikt deze superkracht eigenlijk?
Dit roept meteen een intrigerende vraag op: zijn er méér dieren met deze ‘verjongingsmachine’ ingebouwd? “Het werk zet onze kennis van vroege dierontwikkeling compleet op zijn kop,” legt onderzoeker Joan J. Soto-Angel uit. “Elke soort die dat kan, laat zien dat verjonging en het herschrijven van het leven veel normaler is dan we dachten.”
Experimenten en verrassende gedragsveranderingen
Het Noorse team ging aan de slag om deze spectaculaire reset opnieuw uit te lokken. De sleutel bleek extreem stressvolle omstandigheden. Pas als de kwal geen uitweg meer zag, keerde hij terug naar zijn babytijd — letterlijk! Gedurende een paar weken veranderde de volwassen kamkwal weer helemaal naar het uiterlijk en zelfs het eetgedrag van een jonge larve (de zogenaamde ‘cydippid larve’ voor de liefhebber).
Briljant oud — kamkwal bestaat al 700 miljoen jaar
We wisten al dat kamkwallen bizar oud zijn: hun soort zwom rond toen Nederland nog een tropisch moeras was. De kans dat ze hun extreme leeftijd danken aan deze omgekeerde ontwikkeling wordt nu ineens heel logisch.
- Uniek feit: de Mnemiopsis leidyi komt al eeuwen voor aan de Nederlandse kust
- Ze kunnen massaal verschijnen — wist u dat vissers in Zeeland ze soms ‘spookkwallen’ noemen?
- In extreme stressomstandigheden schakelen ze letterlijk hun leven terug naar hoofdstuk één
Wat betekent dit voor de toekomst van veroudering?
Volgens mede-onderzoeker Paul Burkhardt staan we pas aan het begin. “We hebben nu een soort gevonden die écht achteruit leeft. Wat gebeurt er met hun zenuwstelsel, en kan zo’n biologisch proces ook andere dieren — of in de verre toekomst zelfs mensen — helpen?”
Dromen over anti-veroudering zijn zo oud als de mensheid zelf. En wie weet — dankzij een toevallig gevonden larve uit Bergen ligt dat eeuwige leven nu een fractie dichterbij. Tijd om met andere ogen naar die kwallen op het strand van Scheveningen te kijken…
