Het klinkt bijna als een scène uit een komedie, maar het is bloedserieus onderzocht: vrouwelijke kikkers doen soms alsof ze dood zijn om seks te ontwijken. Een nieuw onderzoek van het Museum für Naturkunde in Berlijn legt deze onverwachte tactiek bloot – en gooit daarmee een hoop oude ideeën overboord.
Niet zo passief als eerder gedacht
Tot voor kort dachten biologen dat vrouwtjeskikkers passief over zich heen lieten komen wat mannetjes wilden. De realiteit is een stuk spannender – ze blijken allerlei handige ontsnappingstrucs te hebben. Het zogenaamde amplexus (de “omhelzing” van het mannetje) kan namelijk letterlijk levensgevaarlijk zijn voor het vrouwtje.
De tactiek: toneelspelen op niveau
In 2025 is er veel aandacht voor dierenwelzijn – en ook kikkers verdienen dat. In het nieuwe onderzoek plaatsten wetenschappers een mannetje en twee vrouwtjes van de gewone bruine kikker (Rana temporaria) samen in een bak. Camera’s legden vast wat er gebeurde.
- 33% van de vrouwtjes die werden vastgepakt, speelde dood. Of, in vaktermen: ze vielen in ‘tonische immobiliteit’ – stokstijf met uitgestrekte poten en geen enkele reactie.
- 83% probeerde te ontsnappen via een soort omrolbeweging.
- 48% liet een schorre piep of grom horen, een zogeheten ‘release call’. Echt gezellig klinkt dat niet.
Opvallend: bij kleinere vrouwtjes kwamen alle drie de verdedigingsmechanismen vaker tegelijk voor. Misschien zijn ze extra gestrest door gebrek aan ervaring – en die stress maakt ze effectief in ontsnappen.
Waarom die dramatische kunstjes?
Tonische immobiliteit kennen we vooral bij insecten (denk aan de “doodligger” kevers) — in Europa was het nog nooit uitgebreid bij amfibieën aangetoond. De onderzoekers denken dat de kikkers zo predatie nabootsen: een passief, ogenschijnlijk levenloos dier laat roofdieren (of lastige mannetjes…) hun interesse verliezen.
Maar er zit meer achter. Het gedraai en geworstel kan ook zijn om de kracht van het mannetje te testen én een gevaarlijke “paringsbal” – waarbij meerdere mannetjes zich op één vrouwtje storten – te voorkomen.
Wat betekenen deze vondsten?
In het wild duiken paringsballen regelmatig op, maar zijn vrouwkikkers vaak net iets sneller weg – voldoende schuilplaatsen helpen daarbij natuurlijk. “We zagen dat vrouwtjes sneller konden ontsnappen wanneer er meer plekken zijn om zich te verstoppen,” zegt hoofdauteur dr. Carolin Dittrich (bron: De Volkskrant).
Uiteindelijk wisten in het experiment 25 vrouwtjes zich los te wurmen uit de allesbehalve romantische omhelzing.
Wat kunnen we hiervan leren?
- Zelfbeschikking is van alle tijden. Zelfs ‘eenvoudige’ dieren kunnen met creatieve oplossingen komen.
- Meer variatie in onderzoek noodzakelijk. Het team wil volgende keer meer kikkers en ook meerdere mannetjes per proef — dat levert een realistischer beeld op.
- Een respectvolle blik op de natuur. Misschien kijken we nu net even anders naar die kwakende kikker in de Leidse Hout.
Het blijft fascinerend: zelfs in ogenschijnlijk simpele beestjes schuilen strategieën die doen denken aan die van mensen. Een reden te meer om onze kikkerburen – of ze nu in het Vondelpark wonen of bij de sloot achter je huis – met een beetje extra respect te behandelen.
