Zwarte gaten zijn al angstaanjagend genoeg — ze slokken sterren op en laten een spoor van chaos achter in het heelal. maar in 2025 bracht een nieuwe studie iets opmerkelijks aan het licht: sommige superzware zwarte gaten draaien rond als turrets en schieten energierijke stralen af op hun omgeving. Geen wonder dat astronomen ze de bijnaam “Death Star” gaven — verwijzend naar het fameuze wapen uit Star Wars die hele planeten kan vernietigen.
De echte Death Star: Hoe werkt zo’n zwart gat als straalkanon?
Onderzoekers beschreven hun ontdekking met een knipoog naar de Star Wars-saga in het vakblad Astrophysical Journal. Volgens Francesco Ubertosi van de Universiteit van Bologna “richten deze Death Star-zwarte gaten zich telkens op nieuwe doelen, precies zoals het ruimtestation in Star Wars.”
Het team nam zestien actieve superzware zwarte gaten onder de loep, met behulp van NASA’s Chandra X-ray Observatory en het Very Long Baseline Array (VLBA) — een netwerk van tien radiotelescopen in New Mexico. Het resultaat? Verbazingwekkend: de straaljets van de zwarte gaten konden wel 90 graden draaien.
Jets die van richting veranderen — kosmische krachtpatsers
Bij ongeveer een derde van deze kosmische straalkanonnen bleek de richting nu radicaal anders dan jaren geleden. Waarom dat precies gebeurt, blijft een raadsel — mogelijk door botsingen of verstoringen in het zwaartekrachtveld rondom het gat.
Het draaien zelf gaat voor ons gevoel tergend langzaam: het kan miljoenen jaren duren voor zo'n jet van richting verandert. Maar als je bedenkt dat deze zwarte gaten al zo’n 10 miljard jaar oud zijn, is dat op kosmische schaal een fractie van een seconde.
“Een jet die zijn koers met een miljoen jaar wijzigt, is te vergelijken met een oorlogsschip dat in een paar minuten volledig omdraait,” zegt Gerrit Schellenberger van de Harvard & Smithsonian Center for Astrophysics.
Hoe gevaarlijk zijn deze ‘galactische laserstralen’ eigenlijk?
De jets zelf bestaan uit plasmadeeltjes — opgejaagd door het magnetisch veld van het zwarte gat — en razen met bijna de snelheid van het licht de ruimte in. Daarbij bereiken ze afstanden van vele lichtjaren vanaf hun bron. Door de draaiende beweging kunnen deze jets als enorme laserkanonnen door de melkweg maaien en allerlei objecten ‘raken’ — van losse moleculaire wolken tot onstane sterrenstelsels.
- Goed nieuws: de aarde loopt niet direct gevaar. We wonen sowieso ver buiten hun reikwijdte — en gelukkig lijkt onze planeet geen ‘Alderaan-scenario’ te hoeven vrezen.
- Onzeker: het is nog niet duidelijk of bestaande sterren en planeten door deze straal vernietigd worden. Maar er zijn aanwijzingen dat de jets vooral voorkomen dat nieuwe sterren of planeten ooit kúnnen ontstaan.
‘Schietende sterren’ krijgen een nieuwe betekenis
Ewan O’Sullivan, een van de onderzoekers, zei het treffend: “De meeste Death Star-zwarte gaten zijn te ver weg om te zien of hun straling bestaande sterrenstelsels beschadigt, maar we weten zeker dat ze de geboorte van nieuwe sterren en planeten flink belemmeren.”
Interessant genoeg betekent dit dat deze kosmische intensiteit het universum minder vol kan maken dan eigenlijk mogelijk zou zijn — een echte twist op de uitdrukking ‘shooting star’.
Wat kunnen we leren van deze zwarte gaten?
Voor wie verslingerd is aan ruimtevaart of avondwandelingen met de blik op de Melkweg: deze ontdekking laat zien dat het universum nog altijd boordevol onverwachte krachten zit. En hoewel de Death Star-zwarte gaten ver van ons bed zijn, hebben ze invloed op het grote galactische verhaal. misschien is het tijd om met andere ogen naar de sterrhemel boven Amsterdam (of gewoon op het strand bij Zandvoort) te kijken.
